ابعاد فاجعۀ زیستمحیطی در امتداد نواحی ساحلی منطقۀ کراسنودار روسیه روزبهروز بیشتر روشن میشود، آن هم درحالیکه داوطلبان میگویند دولت برای پاکسازی این منطقه کمک چندانی نمیکند.
پانزدهم دسامبر برابر با ۲۵ آذرماه، دو نفتکش در تنگۀ کِرچ، آبراه میان روسیه و شبهجزیرۀ کریمه، دچار حادثه شدند و به گِل نشستند. حدود چهار هزار تُن نفت کوره (مازوت) از این نفتکشها وارد دریا شد و بهسرعت نواحی ساحلی را آلوده کرد.
حالا مردم داوطلبانه مشغول پاکسازی ساحل و حیاتوحش گرفتار در این آلودگی هستند؛ کاری که میگویند بدون حمایت دولتی انجام میدهند.
کسنیا ویسوتسکایا یکی از داوطلبانی است که مشغول پاکسازی ساحل هستند. میگوید: «حتی با وجود استفاده از ماسک تنفسی، عینک محافظ، دستکش و لباس ایمنی، بعد از حدود دو ساعت و نیم کار در این منطقه، بو و بخار ناشی از آلودگیها روی بدن تأثیر میگذارد. اول سردرد، بعد حالت تهوع و استفراغ. ناچار شدم چندین ساعت دراز بکشم تا حالم بهتر شود.»
ویسوتسکایا میگوید: «بچههایمان را به اینجا آورده بودیم تا از هوای تازه استفاده کنند. فقط تصور کنید چه تعدادی از پدر و مادرها صرفاً بهخاطر سلامت فرزندانِ مبتلا به آسم خود به اینجا آمدهاند. حالا این بچهها باید این هوای آلوده را استنشاق کنند.»
این فعال داوطلب اضافه میکند آنها «از بوی جاری در هوا شکایت میکنند، دچار تهوع میشوند و بهسختی نفس میکشند. اما مکانی برای جابهجایی آنها وجود ندارد. دولت نه پولی برای این کار اختصاص داده و نه حتی وسیلهای برای رفتوآمد».
دو کشتی حادثهدیده که بیش از نیم قرن از زمان ساختشان میگذرد، در شرکتهایی کوچک ثبت شدهاند. از همینرو این نگرانی وجود دارد که مالکان این دو نفتکش، با منحلکردن شرکت و اعلام ورشکستگی، از عواقب جدی حادثه شانه خالی کنند.
یکی از این دو شرکت، بهجز این کشتی غرقشده، هیچ دارایی رسمی دیگری ندارد و شرکت دوم هم تنها یک شناور قدیمی دیگر را بهنام خود دارد.
مارینا، از ساکنان «آناپا» در ساحل تنگۀ کرچ، میگوید پسرِ بزرگش بر اثر بوی نفت کوره دچار حالت تهوع شده بود. میگوید پسرش را به ورونِژ فرستاده تا فعلاٌ پیش مادربزرگش بماند، اما تأکید میکند که همۀ ساکنان محل چنین گزینهای ندارند.
مارینا میگوید: «صدها خانواده با بچههایشان اینجا زندگی میکنند. نمیفهمم با وجود اعلام وضعیت اضطراری، چرا هیچ برنامهای برای تخلیۀ مردم تدارک دیده نشده است. بدون حمایت دولتی، ناچاریم خودمان به فکر فرزندانمان باشیم. در مورد نجات حیوانات و حیات وحش هم که تنها عدهای داوطلب مشغول کارند.»
بهگفتۀ داوطلبان محلی، حدود چهار هزار نفر در پاکسازی ساحل و جستوجو برای حیوانات آسیبدیده مشارکت دارند. اما این افراد باید مرتب جایگزین شوند، چراکه بعد از حدود دو ساعت و نیم کار در این شرایط، به مشکل تنفسی میخورند و ناچار به ترک محل میشوند.
کسنیا ویسوتسکایا با اشاره به این محدودیت میگوید «با وجود شمار بالای داوطلبان، همچنان به تعداد بیشتری نیاز داریم».
بهگفتۀ او، «مردم محلی در گروههای مجازی در رسانههای اجتماعی کارها را برنامهریزی میکنند. عدهای برای داوطلبان هتل میگیرند و گروهی هم کمکهای بشردوستانه جمع میکنند».
داوطلبان در روز اول حادثه ستادی برای نجات پرندگان برپا کردند. کسنیا میگوید: «پرندهها را باید یکبهیک با دست تمیز کنیم، اول با نشاسته و بعد با چیزهایی مثل مایع ظرفشویی یا لباسشویی. هنوز چیزی بهتر از این تمیزکنندههای خانگی برای این کار پیدا نکردهایم.»
یافتن پرندگانی که در لایههای غلیظ نفت کوره گیر افتادهاند، کار سادهای نیست. در بعضی نقاط، نفت تا دهها سانتیمتر درون شنهای ساحلی نفوذ کرده است.
بهگفتۀ کسنیا، یافتن پرندگانی که تنها بخشی از نوکشان از نفت کوره بیرون مانده، کار بسیار مشکلی است. پرندگان نجاتیافته، پس از تمیزشدن، به یک مرکز بازپروری در نزدیکی آناپا منتقل میشوند.
ولادیمیر لاتکا، مدیر علمی «صندوق حفاظت از نهنگها»، در گفتوگو با یک رسانۀ روسیه تأکید کرده که نفوذ نفت کوره به آب دریا جمعیت دستکم یک گونه از دلفینها را تهدید میکند.
این زیستشناس دریایی در گفتوگو با رسانۀ مستقل «خالود» گفته است: «خلیج تامان محل تولد دلفینهای بینیبطری دریای سیاه است و ۳۸ گونۀ دیگر از آبزیان هم از دریای آزوف و نواحی غربی دریای سیاه، سالی دو بار از تنگۀ کرچ عبور میکنند.»
بهگفتۀ آقای لاتکا، هفت گونه از این آبزیان از ماهیهای در معرض خطر هستند.
گالینا از اهالی «تِمریوک» در منطقۀ کراسنودار، از جمله داوطلبانی است که به جمعآوری و پاکسازی لکههای نفت کوره مشغولاند.
بهگفتۀ گالینا، همۀ مغازههای اطراف آناپا ماسکهای تنفسی و سایر تجهیزات حفاظتی را بهرایگان در اختیار داوطلبان میگذارند. او با تأکید و کنایه میگوید: «آنها هم افراد عادی مثل ما هستند. انگار باز هم خودمانیم که باید به فکر هم باشیم. درست مثل همیشه.»
