گزارشی از مایک اِکِل، و ارنیست نورماتف، خبرنگاران رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی:
در روسیهِ بعد از آغاز جنگ اوکراین، دورزدن تحریمها دیگر یک ترفند مالی پنهانی نیست؛ بلکه به پروژهای رسمی تبدیل شده است که رد آن از مسکو تا بیشکک قرقیزستان کشیده میشود و نام یک اُلیگارش فراری مولداویایی در مرکز آن قرار دارد. پروندهای که کارشناسان آن را بخشی از تلاش کرملین برای ساختن یک «سامانه مالی موازی» میدانند؛ سامانهای بینیاز از دلار و دور از دسترس بانکهای غربی.
داستان از اوایل سپتامبر شروع شد؛ زمانی که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، برخلاف روال معمول در مراسم افتتاح یک شعبه جدید شرکت مالی تازهتأسیس «اِی۷» (A7) در ولادیوستوک، در خاوردور روسیه، ظاهر شد. شرکتی که مدیرانش چهرههای عادی نیستند: ایلان شور، الیگارش گریخته از مولداوی و متهم اصلی «سرقت قرن»، و پتر فرادکوف، رئیس بانک دولتی پرومسویازبانک و پسر نخستوزیر پیشین روسیه.
«سرقت قرن»، رسوایی مربوط به سرقت بیش از ۱ میلیارد دلار از مولداوی، یکی از فقیرترین کشورهای اروپا، از طریق یک ترفند بانکی است.
دادگاههای مولداوی در سال ۲۰۱۷ ایلان شور را به عنوان مغز متفکر این سرقت شناسایی کردند. او به اسرائیل، جایی که مدتها تابعیت آن را داشت، گریخت و بعداً به مسکو نقل مکان کرد
تا ماه ژوئیه، نشانیِ «اولد وکتور»، صادرکنندۀ قرقیزستانیِ رمزارز «اِی۷اِی۵»، در این خانه در محلهای خلوت در بیشکک ثبت شده بود
شور و فرادکوف در گزارش به پوتین گفتند «اِی۷» تنها در ۱۱ ماه بیش از ۷ تریلیون روبل (۱۲.۴ میلیارد دلار) جابهجا کرده؛ رقمی نزدیک به ۱۲ درصد کل تجارت خارجی روسیه. اما شگفتآورتر از آن رمزارزی است که این شرکت در ژانویه راهاندازی کرد: «اِی۷اِی۵» (A7A5)، نخستین استیبلکوین جهان که به روبل متصل است و ظرف چند ماه به ۷۹ میلیارد دلار تراکنش رسید. پژوهشگران این رشد را «غیرعادی» و «غیرقابلباور» توصیف کردهاند.
استیبلکوین نوعی رمزارز است که ارزشش به یک پول واقعی مثل دلار یا روبل وصل میشود تا دچار نوسانهای شدید نشود.
کارشناسان میگویند «اِی۷اِی۵» حالا به «ابزار کلیدی» روسیه برای دورزدن تحریمها تبدیل شده است؛ شبکهای که از مسکو تا اسرائیل و قرقیزستان امتداد دارد. شرکت صادرکننده این رمزارز در ظاهر در قرقیزستان ثبت شده، اما خبرنگاران دریافتند نشانی رسمی شرکت برای ماهها تنها یک خانه قدیمی در حاشیه بیشکک بوده؛ خانهای که ساکنانش حتی نام شرکت را هم نشنیده بودند.
بیشتر در این باره: ۱۳ تن مواد شیمیایی غیرقانونی که قرار بود از اروپا به روسیه برسد«اِی۷» مجموعهای از شرکتها را در قرقیزستان ثبت کرده است؛ جایی که دولت تلاش میکند آن را به «مرکز رمزارز» آسیای مرکزی تبدیل کند.
رمزارز «اِی۷اِی۵» از فوریه در صرافی تازهوارد گرینکس معامله میشود؛ صرافیای که درست پس از بستهشدن گارانتکس (یکی از بدنامترین صرافیهای مرتبط با پولشویی و هک) به سرعت رشد کرد. تحلیلگران معتقدند گرینکس «عمداً» برای ادامه فعالیت کاربران گارانتکس ساخته شد و «اِی۷اِی۵» نقش محوری در این جابهجایی داشته است.
اما نقش شور فقط به اینجا ختم نمیشود. او که در دهه ۲۰۱۰ به جرم سرقت یک میلیارد دلار از بانکهای مولداوی محکوم شد و از آن زمان بین اسرائیل و مسکو جابهجا شده، طبق گفته مقامهای مولداوی و اروپا، شبکهای برای بیثباتکردن سیاست داخلی مولداوی و خرید رأی ایجاد کرده است؛ شبکهای متکی بر بانکهای روسی، کارتهای پرداخت «میر» و نهادی به نام «اوراسیا» که خود تحت تحریم است.
برای کرملین اما ماجرا بسیار بزرگتر است. پس از قطع دسترسی از سوئیفت و شبکههای ویزا و مسترکارت، روسیه به دنبال ساختن یک سازوکار مالی مستقل است. «اِی۷اِی۵»، که تنها در یک ماه ارزش بازارش ۲۵۰ درصد جهش کرد، قرار است نقشی شبیه «پول دیجیتال ملی» خارج از مدار دلار داشته باشد. هرچند آمریکا و اروپا موجی از تحریمها را علیه این شبکه اعمال کردهاند، شرکت در واکنش نوشته: «هیچ چیز تغییر نمیکند؛ ما از ابتدا زیرساختی ساختیم که در برابر هر فشار خارجی مقاوم است.»
پروندهای که از یک فساد بانکی در مولداوی آغاز شد، حالا به یکی از مهمترین تلاشهای کرملین برای بازطراحی اقتصاد روسیه گره خورده است؛ تلاشی که سه ضلع اصلی دارد: یک الیگارش فراری، یک بانک نظامی و یک رمزارز با سرعت رشدی کمسابقه.
بیشتر در این باره: چین چگونه با فلزات کمیاب، به ماشین جنگی پوتین کمک میکند؟